Commissie: CO2-heffing én stikstofheffing nodig voor kringlooplandbouw

Voor een duurzame landbouw is één maatregel onontbeerlijk, schrijft een adviescommissie voor het ministerie van landbouw: een heffing op alle uitstoot, van CO2 tot stikstof.

Pas na veel gesteggel en debat kwam het in het klimaatakkoord: een CO2-heffing voor de industrie. Nu pleit een werkgroep die de haalbaarheid van de ‘kringlooplandbouw’ onderzocht voor een algemene uitstootheffing voor alle sectoren, inclusief de landbouw. Dat betekent een heffing op broeikasgassen CO2 en methaan, én op stikstof. Pas als álle schadelijke uitstoot wordt belast, wordt een landbouw zonder reststoffen haalbaar.

De commissie onder aanvoering van oud-gedeputeerde Hester Maij (CDA) adviseert dit aan minister Carola Schouten van landbouw. “Boeren hebben een prikkel nodig om de goede kant op te gaan”, licht Maij toe in Trouw. “Uitstoot die over de grenzen van het milieu gaat, moet je beprijzen.” Bedrijven die het goed doen, moeten beloond worden, vindt Maij. Als boeren bijvoorbeeld bossen aanleggen die voedsel produceren en CO2 opnemen, dan kunnen zij een deel van de opbrengsten van de heffing ontvangen.

Schouten ziet nu al mogelijkheden om duurzame boeren te belonen. “Je kunt boeren tegemoetkomen als het ze lukt stikstof of CO2 vast te houden in de bodem. Gras is daar heel nuttig voor.”

Het advies komt op een politiek gevoelig moment. Het kabinet zoekt koortsachtig naar manieren om de stikstofuitstoot terug te brengen, sinds de Raad van State het Nederlandse stikstofbeleid kraakte. Afgelopen week presenteerde Schouten twee maatregelen: een inkrimping van de veestapel en een verlaging van de maximumsnelheid op sommige wegen. Het kabinet zoekt nog meer oplossingen. Een heffing op de uitstoot van stikstof is vooralsnog zelden genoemd.

Belastingen op uitstoot liggen zeer gevoelig bij coalitiepartijen VVD en CDA, bleek tijdens de onderhandelingen voor het klimaatakkoord. Pas toen de planbureaus het voorgestelde ‘bonus-malussysteem’ voor de industrie afschoten als veel te ingewikkeld, gingen die partijen overstag. Een heffing voor de gehele economie vraagt om meer flexibiliteit bij de partijen voor wie inkrimping van de veestapel en verlaging van de snelheidslimiet ook al pijnlijk was. Schouten zegt een uitgebreide heffing vooral interessant te vinden voor de langere termijn. In 2050 moet de landbouwhervorming klaar zijn.

Verdere krimp van de veestapel en het aantal boeren
Een verdere krimp van de veestapel lijkt in de toekomst onontkoombaar. Maij, die ook zitting heeft in de commissie-Remkes die uitwegen uit de stikstofimpasse zoekt, schrijft dat “het onvermijdelijk is dat een groep agrarische ondernemers de overgang naar kringlooplandbouw niet zal meemaken. Dat gebeurt in alle grote economische veranderprocessen.” Zij noemt een inkrimping van de veestapel nergens expliciet.

Door jarenlange schaalvergrotingen hebben veel boerenbedrijven het moeilijk. De kringlooplandbouw, waarbij elke reststof ook weer dient als voedingsstof, is volgens de commissie een goede manier om boeren een beter inkomen te geven.

De hele samenleving moet veranderen

Maar voordat het zover is, zal de Nederlandse economie ingrijpend moeten veranderen. Niet alleen de landbouw moet volgens de commissie een kringloop worden, maar de hele samenleving. Nederland moet een ‘circulaire economie’ worden, waarin overschotten van de landbouw bijvoorbeeld gebruikt kunnen worden als biobrandstoffen.

De koplopers die al over zijn gegaan op kringlooplandbouw, lukt het beter een boterham te verdienen. Omdat veel boeren maar een paar cent over houden per kilo die zij produceren, vindt Maij dat die verhouding inzichtelijker moet worden. Als die gegevens centraal bijgehouden worden, krijgt de boer meer macht, en kan de consument een bewustere keuze maken. Nu kiezen mensen in de supermarkt vaak nog voor het goedkoopste pak yoghurt, wat de boer het minste oplevert.

De omslag die Maij wil, kost veel geld. Daarom pleit ze voor een overheidsfonds waaruit boeren verduurzamingsmaatregelen kunnen betalen. Veel van de huidige machines en stallen zijn nog niet afgeschreven.