Insecten telen op mest, risico's en mogelijkheden

Geteelde insecten bevatten veel hoogwaardig eiwit, onverzadigde vetzuren, essentiële vitaminen en mineralen. Deze ‘opwaardering’ kan niet alleen hoogwaardig maar ook heel efficiënt plaatsvinden, bijvoorbeeld omdat de insecten de organische stof in de aangeboden voeding gebruiken als energiebron, omdat er geen hulpstoffen of complexe technieken nodig zijn, en verder omdat niet alleen de insecten zelf maar ook de frass (insectenmest) vaak een fors hogere waarde heeft dan de ingaande voedingsstroom. Hiermee is insectenteelt perspectiefvol te noemen, al is het ook duidelijk dat er meestal nog een weg afgelegd moet worden van concept naar praktijkoplossingen. In andere landen en ook in Nederland zijn er initiatieven om insecten te telen dit op te schalen. Hierbij zijn er ook enkele startups die dit met diverse soorten mest doen. De bedrijven hebben een branchevereniging: VENIK.

Veiligheidsrisico’s
Een bottleneck is dat de geproduceerde insecten alleen mogen gebruikt in de voedselketen als ze gevoerd zijn met toegelaten producten (EU verordening 2017/1017). Technisch en economisch gezien zijn andere – op dit moment niet toegelaten – voedingsbronnen echter juist heel interessant.
In het project SAFE INSECTS, waarin een 'policy brief' (beleidsnotitie) is opgesteld waar dit artikel op is gebaseerd, heeft men gekeken naar veiligheidsaspecten van vier niet toegelaten grondstoffen. Dit geeft informatie over de mogelijkheid om deze grondstoffen in de toekomst toch te erkennen. Eén van de vier reststromen was pluimveemest, de andere waren vleesmeel (categorie 2), keukenafval en afgekeurd voedsel uit supermarkten.

De conclusie was dat alle vier de onderzochte reststromen nutritioneel geschikt zijn als voer voor insectenkweek, en dat deze daarmee een fors hogere waarde kunnen krijgen. Bij pluimveemest was de berekening van -€10 naar +€50 per ton.

Voor de veiligheid van de geteelde insecten als voer of voeding is het een absolute voorwaarde dat het voer ook veilig is. Veel residuen en ook pathogenen (ziektekiemen) worden door de insecten opgenomen en komen dan in de voedselketen terecht. Het advies is om maximale toegestane concentraties (MRL’s) te gaan vaststellen voor de insectenproducten, en dat – voor toepassing in de voedselketen – HACCP-maatregelen worden genomen in de hele keten. Een nabewerking om deze alsnog te verwijderen is praktisch gezien meestal niet mogelijk. Dit is met name het geval bij zware metalen, medicijnen e.d. Andere verontreinigingen als PFAS of dioxine werden slechts in zeer lage concentraties aangetroffen, waardoor ze geen risico lijken te vormen. Ook een risico op BSE (de gekke koeienziekte, Creutzfeldt-Jakob) is onwaarschijnlijk. Pathogenen als virussen, bacteriën en parasieten kunnen dan weer wel worden verwijderd via een voor- of nabehandeling.

Specifiek voor de onderzochte pluimveemest was de conclusie dat dit zware metalen en resten van antibiotica (met name coccidiostatica) bevatte. Het gebruik van mest van dieren die met veterinaire geneesmiddelen zijn behandeld wordt afgeraden.​

Kortom: insectenteelt is een kansrijke manier om uit reststromen als mest hoogwaardige producten en grondstoffen te produceren. Voor toepassing ervan in de voedsel- of voerketen is het met name van belang dat er geen of nagenoeg geen antiobiotica is gebruikt bij de dieren die de mest produceren. Op bijvoorbeeld veehouderijbedrijven die SPF (Specific Pathogen Free) werken kan dit op termijn kansen bieden. Voorwaarde is uiteraard dat de regelgeving wordt aangepast. Misschien dat de Europese Meststoffenverordening ook mogelijkheden biedt, omdat de meststoffen die hiervoor zijn gecertificeerd de status van dierlijk bijproduct verliezen, maar dat is nu nog niet duidelijk.
In gevallen waar het antibiotica-vrij zijn minder kan worden gegarandeerd kunnen vormen insectenteelt ook kansrijk zijn, maar dan zullen er andere afzetkanalen dan de voer- of voedselindustrie moeten worden gezocht.

Het project SAFE INSECTS heeft een ‘policy brief’ (beleidsnotitie) gemaakt met de bevindingen en aanbevelingen. Deze is hier te downloaden.
Een wetenschappelijk rapport met een overzicht van de kennis over het kweken van insecten en de voedingswaarde van insecten in voer of voeding, het gebruik van reststromen als substraten en veiligheidsaspecten vindt u hier.



Figuur uit de policy brief van Wageningen University & Research