CO2-reductie en mest in de Deense landbouw

De Deense regering, die ook partij was bij de oorspronkelijke tripartite-onderhandelingen, heeft een politiek kaderakkoord gesloten met de Liberale Alliantie, de Socialistische Volkspartij, de Conservatieve Volkspartij en de Deense Sociaal-Liberale Partij. Een brede meerderheid in het Deense parlement steunt de Groene Tripartiete Overeenkomst in zijn geheel en is een politieke kaderovereenkomst aangegaan, die het watermilieu-initiatief herziet dat werd overeengekomen als onderdeel van de landbouwovereenkomst in 2021.

CO₂-heffing
De Deense regering heeft ambitieuze doelen gesteld voor de groene transitie van de Deense agro-food sector. Per 2030 moet 65% van de CO₂-uitstoot gereduceerd zijn (t.o.v. 1990) en in 2045 100%. De Deense regering heeft hiervoor een ‘groen tripartite akkoord’ afgesloten met de landbouwsector en milieugroepen. Het akkoord introduceert de eerste CO₂-heffing op landbouw ter wereld, neemt 15 % van de bestaande landbouwgrond uit productie, door bebossing en vernatting. Dit alles moet leiden tot verlaging van de CO₂-uitstoot en het bereiken van biodiversiteitsdoelstellingen. De CO₂-heffing geldt trouwens alleen voor de varkens- en melkveehouderij.

Deense landbouw in het kort
Denemarken heeft een totale oppervlakte van 4,3 miljoen. hectare en is daarmee iets groter dan Nederland (4,2 mln. ha). Van de 5,9 miljoen inwoners leeft het grootste deel in stedelijke gebieden. De bevolkingsdichtheid bedraagt 136,2/km² (2020), in Nederland is dat 512 inwoners/km². Het aantal landbouwbedrijven in Denemarken bedraagt ongeveer 6.500 (Nederland: ca. 50.000) en het landbouwareaal is 2,4 mln. ha. (Nederland: 1,8 mln. ha.). Ongeveer 300.000 ha wordt ingezet voor biologische teelten. 

Lange tijd was Denemarken hoofdzakelijk een landbouwland, maar na 1945 breidde het land zijn industriële sector drastisch uit, zodat deze tegenwoordig meer dan 25% en de landbouw minder dan 5% aan het bruto binnenlands product bijdraagt. De belangrijkste landbouwproducten van het land zijn wortelgewassen (bieten, koolraap en aardappels) en graangewassen (gerst, haver en tarwe). Er is veeteelt (varkens, rund- en pluimvee) en een grote visindustrie. Denemarken bezit een commerciële vloot van aanzienlijke grootte. De belangrijkste producten omvatten voedingsmiddelen (vooral vlees en zuivelproducten), chemische producten, machines, metaalproducten (die bijna volledig van ingevoerde grondstoffen worden gemaakt), elektronische en vervoersapparatuur, bier, textiel en houten producten. Denemarken is wereldleider in windenergie voor de elektriciteitsvoorziening en produceert veel windturbines (Vestas). Het toerisme is ook een belangrijke industrie. Belangrijke handelspartners van het land zijn Duitsland, Zweden, het Verenigd Koninkrijk en andere landen in de Europese Unie evenals de Verenigde Staten.

Samenwerken voor een duurzame, toekomstbestendige en energiezuinige landbouw
De Deense ambassade in Nederland organiseerde, in samenwerking met de Deense Landbouw- en Voedselraad, Food Nation Denmark en de Deense Agro-industrie, een werkbezoek van een Nederlandse landbouwdelegatie aan Denemarken van 26 tot 28 november 2024. Het bezoek omvatte excursies naar toonaangevende Deense landbouworganisaties en aanwezigheid bij Agromek in Herning, de grootste landbouwbeurs in Noord-Europa. De nieuwste trends in gangbare en biologische landbouw werden verkend, inclusief biogasinstallaties die zijn geïntegreerd in landbouwactiviteiten, met de nadruk op milieu- en financiële voordelen en de circulariteit van mest en organisch afval. Verder waren er mogelijkheden zijn om onderwerpen te bespreken als de nieuwe groene tri-partiete overeenkomst, de CO₂-heffing en de algemene Deense regering strategie.

Het initiatief was bedoeld om twee toonaangevende landbouwlanden samen te brengen om inzichten uit te wisselen, innovaties te bespreken en praktijken in duurzame, toekomstbestendige en energiezuinige landbouw te versterken.

NCM ging mee om bij te dragen aan de kennisuitwisseling op het gebied van mestverwaarding en emissiereductie. In de bijlagen vindt u de verslagen van verschillende presentaties, gesprekken en bezoeken.

• Food Nation Denmark – Green Tripartite Agreement
• Danish Technological Institute – Reductie van methaanverliezen in biogasinstallaties
• Grauballegaard in Lemming – varkenshouderij, biologisch akkerbouw en biogasinstallatie
• Stiesdal – Skyclean Scale-up project met biochar uit pyrolyse
• Frichs Pyrolysis – biochar productie installaties
• Klink – biologisch melkveehouderij en Arla proefbedrijf

Conclusies
De boeren in Denemarken lijken zich over het algemeen wel te kunnen vinden in het akkoord, al zijn er natuurlijk ook tegenstanders. De Deense agro-food sector is de laatste sector in Denemarken waarvoor een CO₂-heffing wordt ingevoerd. De CO₂-heffing lijkt niet te leiden tot extensivering of verkleining van de Deense veestapel en is daar ook niet op gericht. Het lijkt voor de hand te liggen dat het invoeren van CO₂-reducerende en andere verduurzamende maatregelen de schaalvergroting in de Deense landbouw doet doorzetten. Dit zorgt er wel voor dat er ook mensen zijn die zich zorgen maken dat de kloof tussen natuur en landbouw groter wordt. Op het gebied van mestverwaarding speelt mestvergisting al een grote rol in Denemarken. Voor de toekomst wordt er ook specifiek ingezet op de productie van biochar om koolstof vast te leggen in landbouwbodems.