Is mestverwerking de sleutel in het stikstofdossier?

Het lijkt een idyllisch vergezicht: Nederland zonder mestoverschot, niet met angst en beven wachten op het derogatie-oordeel van Brussel, maar een land waar alle mest als een waardevolle grondstof wordt gebruikt. In combinaties van stalsysteem, mestverwerking en bemesting is de waarde zo hoog mogelijk en zijn de emissies minimaal. Deze situatie is dichterbij dan we misschien vermoeden.

Mest is al jaren een last voor de boer, de sector en het land. Jan Roefs weet veel van mest. Hij is de directeur van Stichting Nederlands Centrum voor Mestverwaarding (NCM), het centrale mestaanspreekpunt voor bedrijfsleven, overheden en wetenschap. Belanghebbenden met elkaar in contact brengen, samen kennis verzamelen, en daar dan de juiste dingen mee doen, dat is de missie van het NCM.

Op de plank
Aan onderzoek geen gebrek wanneer het over mest gaat. Waarom wordt er dan zo weinig mee gedaan, terwijl stikstofreductie juist nu cruciaal is voor het voortbestaan van boeren?
Jan Roefs: ‘Terechte vraag. Ik zie een aantal grote hobbels. Achterblijvende regelgeving is er een van. Het moet van de overheid allemaal rechtbank-proof zijn en het valt niet mee om los te komen uit de verschillende hokjes en van bestaande paden. Jammer, want daarmee kunnen interessante integrale oplossingen niet worden benut. Je kunt wel gedwongen worden om een systeem te kiezen dat op de TAC-RAV-lijst staat, zoals een luchtwasser of een emissiearme vloer, maar daarmee los je alleen wat op voor ammoniak uit die stal. Voor andere emissies, bijvoorbeeld methaan, of bijvoorbeeld tijdens de opslag of bij het bemesten op het land, bereik je dan niets. Vaak zelfs een tegenovergesteld effect.’

‘Uit de resultaten van het onderzoek ‘NL Next Level Mestverwaarden’ blijkt dat dagontmesting in combinatie met verwerking veel betere resultaten oplevert. De emissies van het broeikasgas methaan en van ammoniak worden dan omgezet naar de waardevolle producten groen gas en een kunstmestvervanger. Wat de praktijk al wist is in dit project gekwantificeerd en wetenschappelijk onderbouwd. Via het onderzoeksproject ‘Betere Stal Betere Mest Betere Oogst’ wordt deze kennis steeds verder uitgewerkt. Heel belangrijk dat deze projecten er zijn. Hopelijk brengt dit Nederland op de goede manier in beweging.’

Biogas en bodemverbeteraars
‘NL Next Level Mestverwaarden’ heeft gekeken naar melkvee, varkens en vleeskalveren: in alle drie de sectoren zijn er aanzienlijke verbeteringen mogelijk zijn op het gebied van stikstof en klimaat.
Behalve naar broeikasgasreductie kijken de onderzoekers naar de opties om mest te verwaarden, zoals met de productie van goede meststoffen en biogasproductie. En wat blijkt: de meeste technische mogelijkheden om de emissies te verlagen kunnen economisch goed uit. Soms is een steuntje vanuit de overheid nodig, maar dat kost relatief heel veel minder dan het saneren van bedrijven. Een voorwaarde is dat er integraal wordt gekeken, van stal tot land, en mestverwerking heeft een belangrijke rol hierin.’

‘De optie monovergisting wordt bijvoorbeeld erg interessant als je dagontmesting, of liefst nog frequenter ontmesten, toepast,’ geeft Roefs aan. ‘Het voorkomt ammoniak- en methaanverliezen en levert je extra biogas. Je hebt er wel een bepaalde schaalgrootte voor nodig, als bedrijf of in een samenwerking.’

Roefs geeft een voorbeeld. ‘In Sint-Oedenrode runt Frank van Genugten het bedrijf Groenewoud Gas. Hij krijgt van vijftien boeren koemest aangeleverd waarmee hij groen gas maakt. Het broeikasgas methaan wordt dus omgezet in groen gas, maar daarnaast zet hij de emissie ammoniak om in een kunstmestvervanger. Ik vind dat een prachtige oplossing. Let wel: op een zomerse dag zorgen deze vijftien boeren ervoor dat Sint-Oedenrode niet meer afhankelijk is van aardgas. Aardgas dat nu uit Rusland of Groningen komt.’

Jan Roefs vervolgt: ‘De situatie met nog versere mest lijkt kansrijk maar hoe kansrijk, dat is nog niet goed bekend. NL Next Level gaat dit de komende maanden via een experiment onderzoeken. Dan weten we ook hoe belangrijk verse of superverse mest is voor het milieu en als bron van biogas. Wat gebeurt er met die verse mest in die eerste uren?’

Innoveren of saneren?
Denkt Roefs dat de veelbelovende technologie een serieus alternatief is voor het uitkopen van boeren? ‘Dat hangt vooral van politieke keuzes af. Soms is een steuntje van de overheid nodig. Het belangrijkste is dat er serieuze oplossingen in het verschiet liggen. Ik ben ervan overtuigd dat je hiermee zowel beter als sneller de stikstofemissie reduceert. Saneren klinkt snel en effectief, maar de ervaring leert dat onteigeningsprocedures ook jaren kunnen blijven voortslepen. Bovendien is het zo dat de sanering zoals die nu door de regering wordt voorgesteld ongeveer 18% stikstofreductie oplevert, terwijl het doel circa 50% is. Innovatie, lees: het gaan toepassen van de beste technieken, is dus sowieso nodig.’

‘Dus wat doen we met ons aller belastinggeld? Installeren we zo’n milieuvriendelijke techniek of kopen we boeren uit? Of wat wordt de verdeling over deze twee manieren om stikstofuitstoot te verlagen? Uit onderzoekt blijkt dat saneren, afhankelijk van de sector, per kilo stikstof een factor 5 of 10 duurder is dan innoveren. En breder, wat betekent het voor de BV Nederland? Koop je boeren uit dan hebben alle bedrijven om de boer heen ook minder werk. Zo bezien is saneren tot een factor 40 duurder.’

‘Voor de Nederlandse groengasagenda is mestvergisting interessant, omdat ruim 50 procent van de feedstock om groen gas te maken uit mest bestaat. Zonder mestvergisting halen we dat nooit. Een knelpunt is dat het opwaarderen van biogas tot groen gas in de regel te duur is om op boerderijschaal toe te passen. De schaal is simpelweg te klein. Dit is zo’n voorbeeld waar overheidssteun voor gerechtvaardigd is.’